Langs de Kromme Rijn vanuit Vroeg
Langs de Kromme Rijn kun je vanaf Wijk bij Duurstede tot in Utrecht een wandeling van 29 km maken die grotendeels over het jaagpad langs de rivier gaat. Dat is een pittig eindje lopen. Maar je kunt het hele traject ook in etappes verdelen en er rondwandelingen van maken: langs de overkant of dezelfde weg weer terug naar het beginpunt. Deze wandeling gaat over het jaagpad van Oud Amelisweerd naar het eindepunt van de Kromme Rijn bij het Ledig Erf in Utrecht en aan de overzijde terug. De wandeling van 12 km staat beschreven op route.nl .
De wandeling begint bij restaurant Vroeg aan de Achterdijk in Bunnik. De naam is niet toevallig gekozen. Je kunt er al om acht uur 's morgens terecht voor een ontbijt of voor versgebakken broodjes voor onderweg. De monumentale boerderij uit 1599 was tot 1735 al een herberg. Bij de stoplichten steek je de Koningsweg over naar de ingang van Oud Amelisweerd. Hier is ook een parkeerplaats en aan het eind van de Koningslaan is een fietsenstalling.
Het landgoed Amelisweerd, in de dertiende eeuw genoemd naar ridder Amelis uten Werde, heeft een lange historie. Dat zie je terug in de structuur van het parkachtige landschap en de namen. Werde of waard is een vlak stuk land in of langs de rivier. De Koningslaan of Voorlaan is een rechte laan naar Oud Amelisweerd met aan weerszijde imposante beuken. Dit past bij de Franse stijl. Eind 18de eeuw werd de Engelse stijl populair met bochtige paadjes en waterpartijen. Dit zie je terug bij het Engels Werk waar je op de terugweg langskomt.
Voor de brug over de Kromme Rijn ga je linksaf over het jaagpad richting Utrecht. Aan de overkant van het water staat het landhuis Oud Amelisweerd. Het landhuis stamt uit de 18de eeuw en werd gebouwd door baron Taets van Amerongen. Hij liet ook het bijzondere Chinese behang aanbrengen dat nog altijd in goede staat is. De gesloten luiken beschermen het behang tegen zonlicht.
De route gaat verder over het jaagpad. De Kromme Rijn is lange tijd een belangrijke vervoersader geweest. De trekschuit bracht voedsel en andere waren naar Utrecht. Paarden of mensen trokken vanaf het jaagpad de schuit vooruit. De wilg tussen de rivier en het jaagpad zou toen een lastige sta in de weg zijn geweest.
Even verderop loop je langs de kersenboomgaard van boerderij Knapschinkel. Het is niet toevallig dat deze kersenboomgaard langs de Kromme Rijn staat. In het verleden bleef bij overstromingen van de Rijn de grove korrels die het water meevoerde op de oevers achter. Het is vruchtbare, goed doorlatende grond. Fruitbomen doen het daar goed op. De oogst werd via de rivier naar de stad gebracht. In de kersentijd kun je vanaf het jaagpad door de boomgaard lopen naar de ingang aan de Koningsweg en daar kersen kopen.
De boerderij ligt iets verderop, achter het bruggetje over een zijstroompje van de Kromme Rijn. Het is een dwarshuisboerderij uit 1678. Daarvoor stond op dezelfde plek een boerderij die een paar jaar daarvoor door de Fransen werd verwoest. De Knapschinkel hoorde lange tijd bij Nieuw Amelisweerd totdat de boerderij eind negentiende eeuw werd verkocht. Sinds 2010 is het zelf een landgoed. Je kunt er ook een vakantiewoning huren.
Het eerste deel van de wandeling lag het bos van Amelisweerd alleen aan de overkant van de rivier. Ter hoogte van Nieuw Amelisweerd maken boomgaard en weiland aan de kant van het jaagpad plaats voor bos; het Markiezenbos van Nieuw Amelisweerd. Het is genoemd naar markies Maximilien-Henri die stinsenplanten introduceerde op het landgoed.
Even verderop zie je het witgepleisterde landhuis Nieuw Amelisweerd. Rond 1980 werd vanuit dit pand, dat toen door krakers werd bewoond, actie gevoerd tegen de aanleg van de A27 door dit bos. Later werd het landhuis op initiatief van de krakers gerenoveerd. Er kwamen 17 wooneenheden van de Stichting experimentele woongroep Nieuw Amelisweerd.
De weg konden ze niet tegen houden. Maar dankzij de felle acties is het tracé van de A27 aangepast en de weg verdiept aangelegd. Een deel van het bos is behouden, net als het landhuis en de witte brug er naar toe. Even voor de brug ligt een zichtlijn naar het witte huis die helemaal beplant is met sneeuwklokjes. De oprijlaan naar het landhuis over de witte brug is juist bochtig aangelegd zodat je het witte landhuis pas op het laatst ziet. Dat was precies de bedoeling van het ontwerp van de landschapsarchitect Van Lunteren en passend bij de Engelse landschapsstijl. In die tijd was ook het wit van de gebouwen als contrast met de groene omgeving in de mode.
Dat de snelweg vanaf dit punt parallel aan de rivier ligt, is hoorbaar. Toch ervaar je nog steeds de rust van de natuur dankzij de verdiepte ligging van de A27 en de smalle strook groen die het zicht op de weg wegneemt. Links liggen een paar kleinschalige akkers met oude graansoorten.
In de vorige eeuw is er hard gewerkt aan het verbeteren van de waterkwaliteit van de Kromme Rijn en de natuurwaarden. Daar profiteert de weidebeekjuffer van. Ze hebben helder stromend water nodig en ruige oeverbeplanting. Het is een vrolijk gezicht om deze sierlijke juffers van begin mei tot in september rond te zien fladderen.
Amelisweerd ligt achter ons. Aan de overkant van de Kromme Rijn heeft het bos plaats gemaakt voor akker en weiland. Links komt de A27 steeds dichterbij om even verderop over de Kromme Rijn te gaan. Wil je de route inkorten, dan kun je hier via het viaduct naar de overkant van de rivier. Je loopt een stuk over de Vossegatsedijk en gaat even verderop rechtsaf het Scheidingslaantje in richting Nieuw Amelisweerd.
De bebouwde kom van Utrecht komt nu snel naderbij. Wegen kruizen de Kromme Rijn in de laatste bocht van de rivier. Het groene jaagpad gaat daar even over in grauw beton.
Even verderop ligt links Lunet 1 dat deel uitmaakt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In de 19de eeuw werden rond de stad Utrecht vier forten aangelegd in de vorm van een halve maan, vandaar de naam. Ze moesten een aanval vanaf de Houtense Vlakte voorkomen die te hoog lag om onder water te zetten. Tijdens de Koude Oorlog was het fort in gebruik als atoomschuilkelder. Nu is er het Fort van de Democratie gevestigd, een initiatief van de Stichting Vredeseducatie.
De Kromme Rijn eindigt strak binnen de kaden bij het Ledig Erf aan de rand van het centrum van Utrecht en gaat uiteindelijk verder via de Utrechtse grachten en de Vecht richting zee. Heb je tijd voor een pauze, loop dan nog even door langs de Oude Gracht. Niet alleen om op een van de terrasjes na te genieten van een mooie wandeling, maar ook om terug te gaan in de tijd. De Rijn liep vroeger dwars door het huidige Utrecht. Ter hoogte van het huidige Domplein was een doorwaardbare plaats, traiectum in het Latijn. De Romeinen bouwden er het castellum Traiectum. De omtrek ervan is zichtbaar gemaakt met een band in het wegdek waar regelmatig nevel en groen licht uit komt
Vanaf het Ledig Erf loop je aan de overkant van de Kromme Rijn terug. Je kunt ook een stukje dezelfde weg teruglopen en pas bij het Kromme Rijnpark het pad aan de overkant van de Kromme Rijn volgen. Aan beide kanten van de rivier is een groenzone aangelegd met natuurvriendelijke oevers. Daardoor krijgt de rivier hier weer een licht meanderend karakter. De flats aan weerszijden zijn zo gesitueerd dat de bewoners uitzicht hebben op de Kromme Rijn. Ga onder de Waterlinieweg door en vervolg het voetpad langs de Kromme Rijn (het Galgenwaardse pad, genoemd naar Stadion Galgenwaard dat hier achter ligt).
Na de passage onder de Laan van Maarschalkerweerd door krijgt de rivier een steeds natuurlijker karakter. Begin van deze eeuw werden in de stad Utrecht natuurvriendelijke oevers aangelegd en zijgeulen gegraven. Daardoor ontstonden eilandjes. Je kunt hier vogels spotten die je in een stad niet zou verwachten. In de lente, als het fluitekruid bloeit, is de natuur hier misschien wel op z'n mooist.
Het pad door het park komt uit op de Weg naar Rijnauwen. De Kromme Rijn verdwijnt even uit beeld. Je loopt via de weg om de bebouwing heen en gaat onder de A27 door. De route gaat verder over de Vossegatsedijk die een stukje vlak langs een zijgeul van de Kromme rijn loopt.
Je passeert de oprit naar de 17de-eeuwse boerderij De Boeije en neemt het volgende voetpad rechts (wandelknooppunt 19). Dit is de Scheidingslaan, zo genoemd omdat hier de grens ligt tussen Nieuw Amelisweerd en Oud Amelisweerd. In de struiken en bomen langs het pad vinden veel soorten vogeltjes voedsel, een schuilplaats en nestgelegenheid. In de weilanden overwinteren grote groepen ganzen.
Aan het eind van het laantje, waar het bos van Amelisweerd begint, sta je voor een viersprong (knooppunt 21). Je gaat hier rechtdoor en volgt het slingerpad langs de Scheidingssloot (richting knooppunt 93). Amelisweerd was oorspronkelijk een geheel. Al in de 14de eeuw werd het door erfenis in drieën verdeeld. Aan de overkant van de Scheidingssloot ligt het Achterbos dat bij Nieuw Amelisweerd hoort. Het pad dat je nu volgt loopt langs het Engels Werk met waterpartijen, bruggetjes en rondlopende paadjes. Het water wordt gevoed door de Kromme Rijn. De bomen van het gemengde essen, eiken- en beukenbos doen het goed op de vruchtbare rivierklei. Ze kunnen erg hoog en oud worden. Het is aantrekkelijk om de paden in het Engels Werk te volgen, maar je kunt hier gemakkelijk de weg kwijtraken. Wil je dat risico niet lopen, blijf dan het pad van de wandelknooppuntroute volgen (voor het bruggetje naar het Engels Werk de pijl links volgen).
In het voorjaar bloeien overal in Amelisweerd stinsenbloemen, onder meer de bosanemoon en de gele bostulp. De naam stins komt van steen. De landhuizen waar deze planten vroeger door de eigenaren geplant werden, waren van steen. De bolletjes kwamen uit het buitenland.
Je bent bijna terug bij het beginpunt van de route. Tussen het landhuis van Oud Amelisweerd en de Veldkeuken, gevestigd in het voormalige koetshuis, kom je aan bij de brug over de Kromme Rijn. Hier is een meetpunt waar de waterkwaliteit, het waterpeil en de stroomsnelheid van de Kromme Rijn wordt gemeten. Dat laatste gebeurt met geluidsgolven tussen de gele bollen in het water. Loop via de Koningslaan terug naar de parkeerplaats of fietsenstalling.